بزرگترین گورستان کشف شده در صف نابودی؛ قبرهایی از دوره هخامنشی تا اشکانی
تاریخ انتشار: ۲۱ فروردین ۱۴۰۳ | کد خبر: ۴۰۰۹۷۱۹۵
این گورستان با این قدمت و حجم بالای آثار کشفشده که همچنان هم روند کاوشگریها ادامه دارد، از یکدهه پیش به یکی از نگرانیهای حوزه میراث فرهنگی تبدیل شده، چراکه محوطه آن دقیقاً در حوضه آبگیر سد پرحاشیه فینسک در استان سمنان قرار گرفته و بعد از پایان کاوشها به زیر آب میرود؛ اتفاقی که در سالهای گذشته موارد مشابه زیادی داشته و محوطههای زیادی با ساخت سد، زیر آب رفته است مثل سد چمشیر که با ساخت آن، ۱۶۰ محوطه تاریخی از بین رفت.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمیشوند!
به گزارش هم میهن، مطالعات ساخت این سد، سال ۸۶ و احداث آن سال ۹۱ آغاز شد و همزمان با آن کاوشهای گورستان مرسینچال هم به دست باستانشناسان سپرده شد. حالا بعد از گذشت بیش از یکدهه از آغاز این پروژه، ساخت سدی که مخالفان زیادی در میان ساکنان منطقه، محیطزیست مازندران، فعالان اجتماعی و حتی وزارت نیرو دارد، هنوز به نتیجه نرسیده است. تنها گورستان مرسینچال نیست که با ساخت سد فینسک به زیر آب میرود؛ روستاهای فینسک، تم، تلاجیم و ملاده ازجمله روستاهای حاشیه این سد هستند که با احداث سد با همین سرنوشت روبهرو میشوند و طبق آخرین اطلاعات روستای تلاجیم هم، بنا به ملاحظات اجرایی باید جابهجا شود. ساخت سد بهدلیل نیاز به مطالعات بیشتر در اردیبهشتماه ۱۴۰۱ به دستور رئیسجمهوری متوقف شد، اما استانداری میگوید که پروژه ادامه دارد.
در طول اینمدت، چهار دوره کاوش نجاتبخشی در گورستان مرسینچال انجام شده که آخرین فصل آن به دو سال پیش برمیگردد. در این نوع از کاوش، محوطههای تاریخی بررسی میشوند تا تمام آثار موجود در آن کشف و به موزه سپرده شود.
محمدرضا نعمتی، سرپرست تیم باستانشناسی است که در دو دوره اخیر کاوشهای نجاتبخشی حضور داشته است. او به سابقه حدود ۱۰ ساله کاوش در این محوطه اشاره میکند و میگوید: اولین فصل کاوشها سال ۹۳ آغاز میشود، اما به مدت ۶ سال وقفهای در کاوشها رخ میدهد و دوباره در سال ۹۹ فصل دوم آن آغاز میشود. فصل سوم توسط دو تیم در سال ۱۴۰۰ انجام میشود و درنهایت فصل چهارم هم در سال ۱۴۰۱ به پایان میرسد. درواقع در سال ۱۴۰۲ دیگر هیچ فعالیتی در این محوطه انجام نشد.
او به شناسایی و قدمت این آثار در سال گذشته هم اشاره کرد و گفت: به کمک آزمایشهای کربن ۱۴ مشخص شد که این آثار از اواخر دوره هخامنشی تا دوران سلوکی و اشکانی قدمت دارند؛ یعنی گورهای اکتشافشده در این گورستان هر سه دوره را در برمیگیرد.
نعمتی میگوید این گورستان قبل از کشف شدن، کاربری کشاورزی دیم داشته است: با وجود اینکه در این زمین کشاورزی انجام میشده، آسیب چندانی به گورها وارد نشده است؛ چون گورها کمی پایینتر از سطحی قرار دارند که در آن کشاورزی انجام میشد. بعد از کشف محوطه، برنامه اولیه برای آن از همان ابتدا بحث نجاتبخشی آثار بود؛ چون قرار بود سد فینسک ساخته شود و محوطه بهطور کامل زیر آب میرفت و به همین دلیل گورستان باید بهطور کامل تخلیه شود.
نعمتی میگوید، تا کاوشهای این گورستان کامل نشود، میراث فرهنگی مجوز آبگیری سد را صادر نمیکند. با توجه به اینکه وسعت این گورستان بیش از یک هکتار است و تراکم گورها هم در آن زیاد است، احتمال میدهیم بین ۱۵۰۰ تا دو هزار گور در آن وجود داشته باشد. درمجموع تا امروز ۲۰۰ گور یعنی حدود ۱۰ درصد از کل این گورستان کاوش شده است.
او درباره زمان پایان کار کاوشها هم توضیح میدهد و میگوید: این موضوع به اعتباری ارتباط دارد که به این پروژه اختصاص داده میشود. با توجه به اینکه این گورستان معماری ندارد، اگر آثار به صورت کامل به موزه منتقل شود، نگرانی از زیر آب رفتن محوطه وجود ندارد. اشیاء و اسکلتها هم بعد از کشف، بهصورت کامل جمعآوری و مطالعه میشوند. آبگیری سد نیاز به مجوز میراث فرهنگی دارد و تا کاوشها به پایان نرسد این مجوز صادر نمیشود.
طبق اطلاعاتی که نعمتی در طول کاوشهای خود به دست آورده، به صورت میانگین در تمام این چهار فصل حدود ۱۲۰۰ شیء کشف شده که به اداره کل میراث فرهنگی استان سمنان منتقل شده است. بیشتر این آثار هم مربوط به زندگی روزمره هستند. انواع ظروف سفالی مانند کاسههایی با اشکال مختلف، پیاله، کوزه، ظروف نوع آشپزخانه، بشقاب و سردوک است. اشیای فلزی زیادی از جنس آهن، مفرغ و نقره شامل ابزار جنگی (شمشیر، سرتیر، خنجر) و زیورآلات مثل انواع مهرههای گردنبند، گوشواره، حلقه و... از این محوطه به دست آمده است.
نعمتی به نوع تدفین اموات در این گورستان هم اشاره میکند: در گورستان مرسینچال آثاری از اواخر دوره هخامنشی تا سلوکی و اشکانی به دست آمده و تا امروز محوطهای کشف نشده که آثار این سه دوره در کنار هم قرار بگیرند. ازسویدیگر شیوه تدفین اموات در این گورستان در هر سه دوره یکسان و به شیوه تدفین تاق باز و همه گورها به یک شکل و در جهت جنوبغرب ـ شمالشرق است. تدفین اجساد در خاک انجام شده و گورها به صورت چالهای مستطیلشکل در بستر طبیعی زمین کنده شده و در بالا و پایین گور، یک تخته سنگ از جنس سنگ ماسهای قرار میدادند. همه این نکات نشان میدهد در هر سه دوره فرهنگ تدفین خاصی وجود داشته است. این محوطه در هر سه دوره یعنی حدود ۲۰۰ سال به صورت گورستان باقی مانده و کاربری دیگری نداشته و باتوجه به اجساد بسیار زیادی که در آن دفن شده، دیگر جای خالی باقی نمانده است. بهطورمثال در یک فضای ۱۰۰ مترمربعی حدود ۳۶ گور وجود دارد. از یک هکتار گورستان، تا امروز حدود ۸۰۰ مترمربع آن کاوش شده است.
ادامه کاوشها در انتظار بودجهنتیجه کاوشهای فصل چهارم گورستان مرسین چال، اسفندماه سال گذشته برای اولینبار در موزه ملی ایران به نمایش گذاشته شد. در این فصل دو ترانشه ایجاد و ۳۶ گور کاوش شد که ۶ گور، فاقد گورنهاده بودند و باقی گورها اغلب دارای یک یا چند شیء از جنس سفال، نقره، مفرغ، شیشه، سنگ و قیر بودند. اشیاء سفالی بیشتر شامل انواع کاسههای پایهدار، کف تخت، کف محدب، پیالهها، ظروف دسته راستی با آبریز کوچک، کوزههای کوچک و سردوکها بودند. خمیره و پوشش بیشتر آنها نارنجی و تعداد کمی هم قرمزآجری یا از نوع آشپزخانهای هستند. برخی از کاسهها یا پیالهها در داﺧل یا بیرون و هر دو قسمت، داغدار هستند. اشیاء فلزی از جنس آهن، مفرغ و نقره و شامل انواع خدنگ، خنجر، کارد، پیکرک، مهره، دستبند، النگو، پابند، گوشواره، حلقه، انگشتر، مهر، گلسینه و زنگوله هستند. اشیاء شیشهای هم بهﻃورکل انواع مهرهها را در برمیگیرند.
باتوجه به مطالعات اولیه باستانشناسان روی بقایای استخوانی برجامانده، جامعه مورد مطالعه در گورستان مرسین چال، شامل ٢٣ زن است که از نظر سنی شامل ١٤ جوان و ۶ میانسال است و سن سه اسکلت هم نامشخص بود. ١١ گوری که متعلق به مردان بود، از نظر سنی شامل ٧ جوان و ٣ میانسال بوده و سن یک اسکلت نامشخص بوده است.
حالا در این شرایط معاون میراث فرهنگی سمنان میگوید که اگر منابع مالی لازم برای کاوشها فراهم شود، شاید این فرآیند در طول دو سال به پایان برسد. سروش هاشمی درباره آخرین وضعیت کاوشهای گورستان مرسین چال به هممیهن توضیح میدهد: «درحالحاضر کارگاه سد فینسک نیمهتعطیل است و زمان تکمیل آن مشخص نیست. کاوشهای فعلی هم نجاتبخشی است و طبق توافقی که با آبمنطقهای انجام شده، هزینه این کاوشها از سوی این سازمان تامین میشود تا گروههای باستانشناس به فعالیت خود در منطقه ادامه دهند. درمجموع در دهه ۹۰، چهار کاوش در این محوطه انجام شده که آخرین آن سال گذشته بود.»
او ادامه میدهد: «شرکت آب منطقهای اعلام کرده که برای ادامه کاوشها در سال جاری هم بودجهای اختصاص میدهد. این کاوشها ادامه دارد و برآورد باستانشناسان این است که حدود هزار گور در این محوطه وجود دارد که در هر فصل کاوش، حدود ۶۰ تا ۷۰ گور باز میشود. درمجموع محوطه به ۶ فصل کاوش دیگر نیاز دارد. در طول سالهای گذشته فقط یکتیم در فصول مختلف کاوش در مرسینچال فعالیت میکرد، اگر منابع مالی لازم تامین شود، شاید پنج تا شش هیئتباستانشناسی هم بتواند در این محوطه کاوش انجام دهد تا تمام یافتههای باستانشناسی آنجا خالی و برای آبگیری سد آماده میشود.»
هاشمی به آغاز کاوشها از اوایل دهه ۹۰ هم اشاره میکند: «باتوجه به اینکه فعلاً تکلیف ساخت سد مشخص نیست، مشکلی در روند کاوشها وجود ندارد و اگر با همین روند ادامه پیدا کند، شاید تا دو سال آینده بتوان کل منطقه را کاوش کرد. تا امروز حدود ۶۰۰ تا ۷۰۰ اثر از این محوطه بهدست آمده و همه این آثار- هم موزهای، هم مطالعاتی- به مخزن موزه باستانشناسی سمنان سپرده شده است. ما در استان سمنان ۷۰۰ تپه تاریخی داریم که شناسایی شده بودند و شناسایی مرسین چال، ارتباطی با سد نداشت.»
منبع: خرداد
کلیدواژه: گورستان مرسین چال باستان شناسی میراث فرهنگی سه دوره انجام شده نجات بخشی تا امروز ساخت سد کاوش ها زیر آب گور ها
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را بهطور اتوماتیک از وبسایت www.khordad.news دریافت کردهاست، لذا منبع این خبر، وبسایت «خرداد» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۴۰۰۹۷۱۹۵ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتیکه در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
روایت تکاندهنده یونیسف از گورستانهای کودکان غزه
سخنگوی صندوق کودکان سازمان ملل متحد با هشدار درباره پیامدهای فجیع حمله احتمالی ارتش صهیونیستی به رفح اعلام کرد که وضعیت معیشتی و بهداشتی این منطقه بسیار وحشتناک بوده و در غزه گورستانهایی ایجاد شده که مملو از کودکان است. - اخبار بین الملل -
به گزارش گروه بینالملل خبرگزاری تسنیم، «جیمز الدر» سخنگوی صندوق کودکان سازمان ملل متحد (یونیسف) در گزارشی به توصیف وضعیت فوق بحرانی کودکان در نوار غزه اشاره و اعلام کرد که هرگز ویرانیهایی مانند آنچه که در خان یونس و غزه شاهد آن بودم در هیچ کجا ندیدم و در صورتی که اسرائیل بخواهد تهدیدات خود را برای حمله به رفح اجرایی کند وضعیت به شدت بدتر خواهد شد.
این سخنگوی یونیسف در مقالهای که در روزنامه گاردین منتشر شد اعلام کرد که جنگ غزه بسیاری از کودکان را مجبور کرده چشمان خود را ببندند و گورستانهایی در رفح وجود دارد که پر از کودکان است. من هنگام بازدید از بخش مراقبتهای ویژه در بیمارستان اروپایی در رفح در جنوب نوار غزه کودکان را دیدم که چه وضعیت وخیمی داشتند. تنها چند هفته بعد از اینکه همه جهان کشتار 7 عضو سازمان آشپزخانه مرکزی جهانی در غزه را محکوم کردند، یک ماشین وابسته به یونیسف که در تلاش برای کمک رسانی به غیرنظامیان بود منفجر شد.
وی ادامه داد که حملات هوایی شدید طی این هفته موجب قتل عام شمار زیادی از غیرنظامیان بزرگسال و کودک در رفح شده است. بیش از شش ماه از جنگ در نوار غزه میگذرد و این جنگ در حال شکستن سیاهترین رکوردها در جنایت علیه بشریت است. گزارشها نشان میدهد که طبق آمار رسمی بیش از 14هزار کودک در نوار غزه قتل عام شدهاند و با توجه به تهدیدات برای ادامه تجاوزات این اوضاع بدتر میشود.
این مسئول سازمان ملل در ادامه درباره عواقب حمله احتمالی رژیم صهیونیستی به رفح هشدار داده و تاکید کرد که تهدیدات برای حمله به رفح در زمانی است که نوار غزه شاهد یک قحطی واقعی بوده و تعداد کشتهها هر روز افزایش مییابد. در صورت حمله اسرائیل به رفح وضعیت به سرعت به مرز انفجار و فروپاشی میرسد زیرا بیش از 1.4 میلیون غیرنظامی در رفح در سایه شرایط بسیار وخیم معیشتی تجمع کردهاند.
روز «کودک فلسطینی»؛ روسیاهی جامعه جهانی مقابل درد کودکان غزهجنگ اسرائیل علیه کودکان غزهسخنگوی یونیسف با اشاره به کمبود شدید منابع غذایی و آبی چه برای نوشیدن و چه برای مصارف بهداشتی گفت که در غزه دیگر جایی برای رفتن وجود ندارد. وضعیت بهداشتی در رفح بسیار وحشتناک بوده و به ازای هر 850 نفر تقریبا یک توالت وجود دارد و به ازای هر 3500 نفر تنها یک حمام وجود دارد. تصور کنید که یک دختر نوجوان یا یک زن باردار و یا کودکان و سالمندان باید کل روز در صف بایستند تا بتوانند از توالت یا حمام استفاده کنند.
جیمز الدر هشدار داد که حمله به رفح عواقب فاجعه باری خواهد داشت؛ زیرا رفح در واقع شهر کودکان است، جایی که حدود 600 هزار کودک در آن زندگی میکنند. همچنین وضعیت بزرگترین بیمارستان باقیمانده در غزه یعنی بیمارستان اروپایی هم بسیار وخیم است.
وی ادامه داد که من در ماه آوریل گذشته به این بیمارستان سر زدم و جراح کودکان بالای سر کودک کوچکی به نام محمود خم شده بود که بر اثر انفجار موشکی که به خانهشان اصابت کرده بود، در سرش احساس درد میکرد. این جراح در حالی که داشت اشک میریخت از من پرسید: مگر این پسربچه چه کار کرده است؟ امروز از 36 بیمارستان غزه تنها 10 بیمارستان هنوز فعال هستند که آنها هم به طور جزئی کار میکنند و این در حالی است که همه کودکان غزه نیاز به مراقبتهای بهداشتی دارند.
انتهای پیام/